در بازار خودروهای کارکرده، همه آسیب‌ها و تعمیرات یکسان نیستند. افت قیمت ناشی از تعویض یک سپر، هرگز با افت قیمت حاصل از تعویض یک ستون قابل مقایسه نیست. درک این تفاوت‌ها و سلسله مراتب آسیب‌ها، کلید یک معامله منصفانه و یک کارشناسی حرفه‌ای است.
این راهنما، یک مرجع کامل برای درک میزان افت قیمت تقریبی ناشی از تعویض هر یک از قطعات بدنه خودرو است. ثبت دقیق این موارد در یک گزارش استاندارد با ابزاری مانند نرم افزار کارشناسی تشخیص رنگ خودرو rangshenasi.com، به کارشناس کمک می‌کند تا ارزیابی مالی دقیقی ارائه داده و مبنای درستی برای مذاکره فراهم کند.
قانون طلایی در افت قیمت: قطعات پیچی در برابر قطعات جوشی
قبل از ورود به جزئیات، باید یک قانون کلی را بدانید. قطعات بدنه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: پیچی و جوشی.
قطعات پیچی مانند کاپوت، گلگیرهای جلو، درب‌ها و درب صندوق، به بدنه پیچ و مهره شده و تعویض آن‌ها ساده‌تر است. اما قطعات جوشی مانند ستون‌ها، سقف، گلگیرهای عقب و خود شاسی، بخشی از ساختار اصلی و یکپارچه اتاق هستند. تعویض این قطعات نیازمند برشکاری و جوشکاری است، که نشان‌دهنده یک تصادف بسیار شدید و افت قیمت به مراتب بیشتر است.
سطح ۱: قطعات مصرفی و ظاهری (افت قیمت جزئی: ۱ تا ۳ درصد)
این قطعات در خط مقدم برخوردها قرار دارند و تعویض آن‌ها بسیار رایج و کم‌اهمیت‌ترین نوع تعمیر محسوب می‌شود.
سپرها و جلو پنجره
سپرها برای جذب ضربات جزئی طراحی شده‌اند و تعویض آن‌ها امری عادی است. افت قیمت ناشی از تعویض سپر بسیار ناچیز است، مگر اینکه ضربه به دیاق پشت آن یا سینی فن نیز آسیب رسانده باشد.
چراغ‌ها و آینه‌ها
این قطعات نیز به راحتی تعویض می‌شوند. در اینجا، بیش از خود تعویض، اصالت قطعه جایگزین شده اهمیت دارد. استفاده از چراغ یا آینه اصلی (فابریک) افت قیمت کمتری نسبت به قطعات متفرقه و بی‌کیفیت چینی دارد.
سطح ۲: قطعات اصلی بدنه – پیچی (افت قیمت متوسط: ۳ تا ۷ درصد)
این دسته شامل قطعاتی است که اگرچه بخشی از ساختار اصلی نیستند، اما تعویض آن‌ها نشان‌دهنده یک تصادف قابل توجه است.
گلگیر جلو
گلگیر جلو یکی از رایج‌ترین قطعات تعویضی پس از تصادفات شهری است. تعویض این قطعه به تنهایی حدود ۳ الی ۴ درصد از ارزش خودرو می‌کاهد. وظیفه کارشناس، بررسی سلامت سرشاسی در پشت این گلگیر است.
درب‌ها
تعویض درب‌ها به دلیل احتمال آسیب به ستون مجاور، کمی جدی‌تر تلقی می‌شود. افت قیمت یک درب تعویضی بین ۴ الی ۶ درصد است. درب راننده به دلیل اهمیت بیشتر، حساسیت بالاتری دارد.
کاپوت و درب صندوق
تعویض کاپوت و درب صندوق عقب نیز افت قیمتی در حدود ۴ الی ۵ درصد به همراه دارد. در این موارد، بررسی دقیق سینی جلو و عقب و عدم آسیب به ساختار شاسی، حیاتی است.
نکته کلیدی: تعویض فابریک (استوک بی‌رنگ)
در بازار ایران، گاهی یک قطعه سالم و هم‌رنگ از روی یک خودروی دیگر باز شده و نصب می‌شود. به این حالت «تعویض فابریک» می‌گویند که افت قیمت کمتری نسبت به قطعه‌ای دارد که خام بوده و دوباره رنگ شده است. با این حال، همچنان به دلیل آچارخوردگی و عدم تطابق کامل موم‌کشی، افت قیمت خواهد داشت.
سطح ۳: قطعات سازه‌ای و جوشی (افت قیمت شدید: ۷ تا ۲۵+ درصد)
ورود به این دسته به معنای یک تصادف سنگین و خدشه‌دار شدن ایمنی و ساختار اصلی خودرو است.
گلگیر عقب
بر خلاف گلگیر جلو، این قطعه به بدنه جوش داده شده است. تعویض آن نیازمند برشکاری ستون و رکاب بوده و نشان‌دهنده یک آسیب جدی است. افت قیمت آن بین ۷ الی ۱۰ درصد برآورد می‌شود.
سقف و ستون‌ها
آسیب به این دو بخش، به معنای واژگونی یا «چپی بودن» خودرو است. این یکی از بزرگ‌ترین ایرادات ساختاری است و افت قیمتی معادل ۱۵ تا ۲۵ درصد یا حتی بیشتر را به خودرو تحمیل می‌کند. خودروی چپی مشتریان بسیار کمی دارد.
شاسی (جلو و عقب) و کف صندوق
آسیب به شاسی، تیر خلاص به سلامت یک خودرو است. یک ضربه و جوشکاری جزئی روی سرشاسی می‌تواند ۱۰ درصد از ارزش خودرو بکاهد. آسیب‌های جدی‌تر، کشش شاسی یا ترک، این افت را به بیش از ۲۰ درصد می‌رساند و خودرو را از حالت استاندارد خارج می‌کند.
سطح ویژه: اتاق تعویض (افت قیمت فاجعه‌بار: ۵۰+ درصد)
این بدترین سناریوی ممکن برای یک خودرو است. خودرویی که کل اتاق آن تعویض شده، دیگر هویت و اصالت ندارد. این خودرو از نظر ایمنی و قانونی یک گزینه بسیار پرریسک محسوب می‌شود.
ارزش چنین خودرویی به شدت سقوط کرده و معمولاً ۵۰ تا ۷۰ درصد کمتر از مدل سالم آن قیمت‌گذاری می‌شود. در واقع، ارزش آن نزدیک به یک خودروی اوراقی است.
جمع‌بندی
| سطح آسیب | نام قطعه / نوع آسیب | نوع قطعه | میزان تقریبی افت قیمت | توضیحات و نکات کلیدی |
| سطح ۱ (جزئی) | سپر، جلو پنجره، چراغ و آینه | مصرفی / ظاهری | ۱ تا ۳ درصد | افت اصلی در صورت آسیب به دیاق یا سینی است. اصالت قطعه (اصلی یا متفرقه) اهمیت دارد. |
| سطح ۲ (متوسط) | گلگیر جلو | پیچی | ۳ تا ۴ درصد | رایج‌ترین تعویض پیچی. نیاز به بررسی سلامت سرشاسی دارد. |
| کاپوت / درب صندوق | پیچی | ۴ تا ۵ درصد | نیاز به بررسی سلامت سینی و شاسی عقب/جلو دارد. | |
| درب‌ها | پیچی | ۴ تا ۶ درصد | جدی‌تر از گلگیر، نیاز به بررسی سلامت ستون مجاور دارد. | |
| سطح ۳ (شدید) | گلگیر عقب | جوشی / سازه‌ای | ۷ تا ۱۰ درصد | نشانه تصادف شدید از بغل است و نیازمند برشکاری و جوشکاری به بدنه است. |
| شاسی (ضربه جزئی/جوش) | سازه اصلی | ۱۰ تا ۲۰ درصد | آسیب به حیاتی‌ترین بخش خودرو. ایمنی و پایداری خودرو را مختل می‌کند. | |
| سطح ۴ (بسیار شدید) | سقف و ستون‌ها | جوشی / سازه‌ای | ۱۵ تا ۲۵+ درصد | علامت قطعی «چپی بودن» خودرو. افت قیمت بسیار شدید و کاهش شدید ایمنی. |
| شاسی (ضربه شدید/کشش) | سازه اصلی | ۲۰ تا ۳۰+ درصد | خودرو از حالت استاندارد خارج شده و فرمان‌پذیری و ایمنی آن قابل اعتماد نیست. | |
| سطح ویژه (فاجعه‌بار) | اتاق کامل تعویض | تعویض هویت | ۵۰ تا ۷۰+ درصد | بالاترین سطح ریسک. ارزش خودرو نزدیک به لاشه یا اوراقی در نظر گرفته می‌شود. |
نتیجه‌گیری
همانطور که مشاهده شد، دنیای افت قیمت خودرو یک طیف گسترده از سپر تا شاسی را در بر می‌گیرد. وظیفه کارشناس، نه تنها تشخیص قطعه تعویضی، بلکه تعیین جایگاه آن در این سلسله مراتب و ارزیابی کیفیت تعمیر انجام شده است.
یک گزارش حرفه‌ای که توسط پلتفرمی مانند rangshenasi.com تهیه می‌شود، به سادگی از کنار این موارد عبور نمی‌کند. این نرم‌افزار به کارشناس امکان می‌دهد تا با مستندسازی دقیق هر آسیب و ارجاع آن به جداول افت قیمت، یک تحلیل مالی شفاف و قابل دفاع ارائه دهد که مبنای یک معامله عادلانه برای خریدار و فروشنده خواهد بود.
